Gaslighting nedir?
Hepimiz, çoğu zaman farkında bile olmadan başkaları tarafından manipüle edilebiliyoruz. Bu manipülasyonları içeren tekniklerin farkında olmamız, günlük yaşamlarımıza yansıyan psikolojik etkilerini en aza indirebilmek ve kaliteli ilişkiler kurabilmek adına büyük bir önem taşıyor. Burada kendimize sormamız gereken en temel sorular şunlar; birisi beni nasıl manipüle edebilir, manipülasyona maruz kaldığımı nereden anlarım, anladığımda bununla nasıl basa çıkabilirim?
Tam olarak türkçe karşılığı bulunmayan ve son zamanlarda oldukça popüler bir konu olan,“ Gaslighting”, sosyal ilişkilerde sık kullanılan bir manipülasyon şeklidir. İsmini “Gas Light” adlı filmden alan Gaslighting terimi, kişiyi manipüle ederek kendi gerçekliklerini sorgulatan, psikolojik bir tacizdir. Çoğu zaman romantik ilişkilerde yaygın olarak görülsede, bir kişinin diğerine göre mevcut bir güç dinamiğine sahip olduğu her türlü ilişki içerisinde gerçekleşebilir.
Gaslighting uygulayan kişi, genelde ilişkiyi kontrol etmek, sorumluluktan kaçınmak ve çelişkileri azaltmak amacıyla karşısındaki kişiyi suçlama eğilimi gösterir. Bu doğuştan gelen bir psikolojik rahatsızlık değildir. Genelde, gaslighting uygulayan kişiler, sosyal deneyim kazanarak, etkilerini fark ettikçe, bunu bir güç tekniği olarak kullanmaya başlarlar. Bu süreci fark edip, uzaklaşabilmek için ilk önce mevcut durumu tanımlayabilmek önemlidir. Olaya objektif yaklaşmaya çalışılarak, süreci anlamak gerekir. Burada, yakın çevreden görüş almak, yada olayları ve gerçekleşen diyalogları, üçüncü bir kişi gibi dışarıdan izlemek, gerçekleri ayırt etmekte etkili olacaktır. Diğer bir yandan, diyaloglar takip edilirken hisler göz önüne alındığında , olayları yorumlamak kolaylaşacaktır. Bu noktada, bahanelerden uzaklaşarak, yanlışa yanlış demekten çekinmemek gerekir. Aynı şekilde, kimin haklı-haksız olduğuna odaklanmaktansa, kişinin kendi duygusal süreciyle ilgilenmesi önemlidir. Her zaman kolay bir süreç olmasa da, kişi, duygusal farkındalığını arttırarak, kendi sınırlarını belirleyebildiğinde, bu döngüden çıkabilir ve toksik ilişkilerden kurtulabilir. Bu durum, kişi ancak, kendi gerçekliklerini doğrulamak için başkasına ihtiyaç duymadığında gerçekleşebilir. Ancak, gaslighting, ruh sağlığı üzerinde yıkıcı ve uzun vadeli etkilere sebep olabilir ki, bu oldukça normaldir. Bu nedenle, kişi süreçle kendi kendine basa çıkamadığını hissettiği noktada, konuyla ilgili destek almaktan çekinmemelidir.
Bir ilişkide Gastlightinge maruz kaldığınıza dair 5 işaret:
1- Kanıtınız olmasına rağmen söyledikleriniz yalanlanıyorsa
Gaslighting uygulayan kişi, karşısındaki kişinin yaşadıkları ve hissettiklerini inkar ederek, kişinin kendi gerçekliğini baltalamayı hedefler. Tamamen kişiyi kendi benliğinden uzaklaştırma üzerine manipülasyonlar uygular. Kişiyi, algılarının yanlış olduğuna, yaşadıklarının hayal ürünü olduğuna inandırarak, merkezinden uzaklaştırır. Kişinin deneyimlediği ve sahip olduğu tüm gerçeklere ‘uydurma’ etkisi yaratır.
2- Kendinizi sık sık sorgularken buluyorsanız
Gaslightinge maruz kalan kişi bazı yalanların ve saptırmaların farkında olsada, buna maruz kaldıkça kendisini sorgulamaya, ve karşısındaki kişinin dediklerini kabul görmeye baslar. Bu süreçte, gaslightinge maruz kalan kişi, kendisine olan güvenini yitirerek, karşısındaki kişiye bağımlı hale gelmeye eğilim gösterir. Gaslighting uygulayan kişi, partneri kendisinden şüphe ettikçe, üzerindeki baskıyı ve kontrolü arttırarak bu süreci güçlendirir. Kişi dengesiz bir döngü içerisine girerek, zaman içerisinde yorulmaya ve objektifliğini yitirmeye başlar.
3- Sürekli özür diliyorsanız
Genelde kişinin karşısındakini oldukça önemsediği, kaybetmeyi göze alamadığı, ve öz saygısından ödün verdiği ilişkilerde eşitsiz bir güç dinamiği oluşur. Gaslightingi, eşitsiz güç dinamiğine sahip ilişkilerde görmek mümkündür. Kişinin, partnerine olan bağımlılığı arttıkça, onu kaybetmemek adına daima özür dilediği bir döngü içerisine girer.
4- Hisleriniz ve düşünceleriniz küçümseniyorsa
Yaygın olarak, partnerine “Çok hassassın”, “Paranoya yapıyorsun.”, “Sadece şaka yapıyordum.”, “Aşırı tepki veriyorsun.” gibi ifadeler kullanır.
5- Başkalarına karşı kışkırtılıyorsanız
Kişinin etrafındaki insanlara karşı olan algılarını değiştirmeye çalışır. Başkalarının partneri hakkındaki düşüncelerini yalanlayarak aktarır. Bu şekilde partnerini izole ederek, sadece kendisinin hakim olduğu bir alan yaratmak ister.